Sociale vaardigheden en communicatie

Vissen zijn sociale dieren. Van buitenaf lijkt een school vissen willekeurig samengesteld, maar vissen verkeren vaak in een vaste groep met andere vissen die ze kennen. Ze leren van elkaars communicatiestijl.
Vissen communiceren met elkaar op uiteenlopende manieren: met geluiden, lichaamstaal, elektrische schokken, bioluminescentie (het produceren van licht) en met behulp van chemicaliën die ze in het water vrijlaten via hun urine. Dit geeft ze de mogelijkheid om samen te werken, banden te vormen, gevechten uit te lokken (en het weer goed te maken) en er een partner op na te houden.

Uit onderzoek is gebleken dat de Amatitlania siquia (waar geen Nederlandse naam voor bestaat, enkel de wetenschappelijke) zowel optimistisch als pessimistisch kan zijn, afhankelijk van de aan- of afwezigheid van hun partner. Verder is van de reuzenmanta bekend dat hij er een uitgebreid en complex sociaal leven op na houdt. Tijdens intense sociale interacties maakt de reuzenmanta de witte markeringen op de rug nog wat witter. Of dat een signaal van sociale hiërarchie tussen manta’s of een teken van opwinding is, is tot dusver onbekend.

Samenwerking

Vissen werken samen. Bij het verdedigen van hun territorium of van hun jongen, tijdens het vergaren van informatie over roofdieren of het graven van kuilen om eieren in te leggen. Daarnaast zijn er ook vissen die in groepen jagen, zoals zeebarbelen (Mullidae). Deze vissen werken daarbij nauw samen. Coördinatie speelt een grote rol. Tijdens het jagen splitst de groep zich. Een deel van de groep wordt jager en een deel verspert de route. Zo jagen ze op prooien die zich in nauwe ruimtes bevinden. Tandbaarzen (Epinephelinae) maken bepaalde trillende bewegingen met hun lichaam waarmee ze hun partners verborgen prooi onder de aandacht brengen.
Samenwerking tussen vissen van verschillende soorten komt ook voor. Een voorbeeld hiervan is het mutualisme (interactie waar beide partijen baat bij hebben) van de gewone poetslipvis (ook wel poetsvis genoemd) (Labroides dimidiatus) met andere vissen. Poetsvissen zoeken andere vissen op om dode huidcellen en parasieten te verwijderen en hun wonden te reinigen. Regelmatig werken meerdere poetsvissen samen om deze taak beter uit te voeren. Ze herkennen de vissen die regelmatig terugkomen om deze ‘behandeling’ te ondergaan. Zo komt het geregeld voor dat vissen moeten wachten tot ze aan de beurt zijn. Wie als eerste behandeld wordt, is meestal de vis waar de poetsvis het meest vertrouwd me is. Liever een terugkerende klant dan een eenmalige voorbijganger, is typerend aan deze bedrijfscultuur
Oplichting
Sommige poetsvissen zullen hun klanten ‘oplichten’ door sporadisch een hap te nemen uit de schubben en slijmvliezen, aangezien deze meer voedingsstoffen bevatten. Een poetsvis die zijn klant oplicht kan worden herkend doordat tijdens het bijten de klant rilt door de schok die de beet veroorzaakt. Als dit te vaak gebeurt dan zal de klant de poetsvis straffen door deze op agressieve wijze te achtervolgen. De poetsvis kan een poging doen tot verzoening en voortzetting van de reiniging door over de rug van de klant te wrijven. De vissen in de wachtrij houden dit in de gaten en zullen op het moment dat dit te vaak voorkomt een andere poetsvis opzoeken. Poetsvissen zijn zich hiervan bewust, waardoor het oplichten minder vaak voorkomt als er klanten wachten. Wanneer een poetsvis zijn klant oplicht terwijl hij samenwerkt met een partner en als gevolg hiervan klanten uit de wachtrij vertrekken, zal de poetsvis gestraft worden door zijn partner. Hierdoor zal het oplichten in de toekomst minder vaak voorkomen.

Samenwerking tussen vissen van verschillende soorten is dus niet ongebruikelijk. Bij bepaalde vissoorten is zelfs een samenwerking met een andere diersoort geconstateerd. Een voorbeeld hiervan is de koraalforel die samenwerkt met de octopus tijdens het jagen. Dit is in het dierenrijk uiterst uitzonderlijk.

Interacties tussen prooi en roofdieren

Vissen onderzoeken het gedrag van roofdieren. Ze proberen het gedrag te doorgronden. Hierbij is weinig studietijd beschikbaar. Eén verkeerde beslissing kan namelijk al fatale consequenties hebben. Verdedigingsmechanismen tegen roofdieren worden daarom relatief snel aangeleerd. Vissen leren in een rap tempo nieuwe soorten roofdieren herkennen. Ze leren overeenkomsten in geur en uiterlijk op te merken met roofdieren die ze al kennen. Vissen leren trouwens ook van een soortgenoot die eenmalig alarmsignalen afgeeft omdat een roofdier hem heeft verwond.
Het vermogen van vissen om roofdieren aan hun geur te herkennen, is aanleiding geweest voor onderzoek naar latente remming. Latente remming houdt in dat het langer duurt om een bekende prikkel ergens mee te associëren dan een onbekende prikkel. Er is ontdekt dat wanneer juffertjes (Pomacentridae) werden blootgesteld aan de geur van een roofdier voordat ze ooit in aanraking waren geweest met de geur in combinatie met alarmsignalen, ze in eerste instantie de geur niet associeerden met gevaar. Echter, nadat ze vier tot zes keer waren blootgesteld aan de geur van het roofdier in combinatie met alarmsignalen associeerden ze de geur wél met gevaar. Dit toont aan dat zelfs in een omgeving waarin het van kritisch belang is om snel te kunnen leren, vissen op cognitief gebied toch flexibel blijven. Hierdoor zijn ze in staat om zich aan te passen aan veranderende situaties.
De poetsvissen en hun klandizie laten zien dat sommige vissen ook diensten verlenen aan roofvissen. Wat poetsvissen overigens niet ongemoeid laat. Er zijn verhoogde stressniveaus gemeten bij poetsvissen op het moment dat ze een roofvis-klant behandelen. Roofvissen blijken eerder te worden geholpen. Er wordt ook meer tijd genomen voor de behandeling dan bij minder roofzuchtige klanten.

Help ons de dieren helpen

Afgelopen jaar was een jaar van succes: meer dan 100 nieuwsartikelen verschenen er over onze acties, we kregen voor elkaar dat leeuw Mannie naar Zuid-Afrika mocht verhuizen, tal van bedrijven verbraken de samenwerking met het Dolfinarium en verschillende eetgelegenheden pasten hun menu aan met plantaardige melk zonder toeslag.
We kwamen op voor de vissen, de dieren in de ei-industrie, wilde dieren en zo verder.

Met jouw steun maken we 2025 nog succesvoller!